Op 7 december 1941 vond een van de beruchtste aanvallen in de maritieme geschiedenis plaats: de Japanse luchtaanval op de Amerikaanse marinebasis Pearl Harbor, gelegen op het eiland Oahu in Hawaï. Deze daad bracht niet alleen onvoorstelbare schade toe aan de Amerikaanse vloot, maar bracht ook de Verenigde Staten rechtstreeks in de Tweede Wereldoorlog. Net als bij eerdere scheepsrampen, zoals de ondergang van de HMS Birkenhead of de Titanic, was er sprake van onverwachte chaos, menselijke tragedie, en schepen die in enkele minuten tot wrakken werden gereduceerd.

 

De USS Arizona Memorial werd opgericht bovenop het wrak van het schip om de meer dan 1100 bemanningsleden te herdenken die hier op 7 december 1941 hun leven verloren. Het monument is een symbool van nationale rouw én veerkracht | © Sergey | Adobe Stock

De Aanval

Voorafgaand aan de luchtaanval waren er al signalen die, indien juist geïnterpreteerd, op een op handen zijnde aanval hadden kunnen wijzen. Zo werd in de vroege ochtend een kleine Japanse mini-onderzeeër waargenomen door de Amerikaanse torpedobootjager USS Ward. Deze opende het vuur en bracht het vaartuig tot zinken — een cruciale waarschuwing die pas veel te laat werd doorgegeven aan admiraal Kimmel, de bevelhebber in Pearl Harbor.

Kort daarna werd met behulp van een net geïnstalleerd radarstation op Oahu een grote formatie vliegtuigen gedetecteerd, maar dit werd ten onrechte geïnterpreteerd als een verwachte groep Amerikaanse B-17 bommenwerpers uit het vasteland.

Ook marinestrategie speelde een rol: het Amerikaanse vliegdekschip USS Enterprise was niet aanwezig in de haven vanwege een bevoorradingsmissie, wat het schip redde van vernietiging. De USS Nevada probeerde tijdens de aanval nog de haven te verlaten in een poging om op open zee te ontsnappen. Toen het schip eenmaal begon te bewegen, werd het echter al snel het doelwit van intense Japanse luchtaanvallen. De bemanning slaagde erin het schip gedeeltelijk naar de haveningang te manoeuvreren, maar het liep zware schade op en begon te zinken. Om te voorkomen dat het de vaarroute van andere schepen zou blokkeren, werd de Nevada bewust aan de grond gezet in ondiep water bij Hospital Point. Deze beslissing redde het schip van totale ondergang en maakte later herstel mogelijk en moest aan de grond worden gezet om zinken in de vaargeul te voorkomen.

 

 

Soms wordt gedacht dat meerdere schepen probeerden te ontsnappen, maar alleen de Nevada was daadwerkelijk in beweging tijdens de aanval. Andere schepen, zoals de USS California en USS West Virginia en de USS Phoenix, probeerden zich te verdedigen, maar konden niet vertrekken. Foto's waarop andere schepen lijken te varen, tonen vaak de Nevada vanuit verschillende hoeken of met sleep- en begeleidingsschepen ernaast in een poging om op open zee te ontsnappen.

Op zondagochtend, in alle vroegte, verschenen Japanse vliegtuigen in golven boven Pearl Harbor. De aanval was een totale verrassing. Terwijl velen nog sliepen of zich klaarmaakten voor de zondagdienst, barstte de hel los. Japan had gekozen voor een verrassingsaanval om de Amerikaanse stille vloot uit te schakelen, zodat het zijn expansie in de Stille Oceaan kon voortzetten zonder inmenging.

Binnen 90 minuten waren 21 Amerikaanse marineschepen getroffen, waaronder slagschepen, torpedobootjagers en kruisers. Vliegtuigen op de nabijgelegen vliegvelden werden vernietigd voordat ze konden opstijgen.

George Welch en luitenant Kenneth Taylor

Een belangrijk maar vaak onderbelicht aspect van de aanval was de verwoesting van de Amerikaanse vliegvelden op Oahu, zoals Hickam Field en Wheeler Field. Deze bases werden vrijwel gelijktijdig met de marinehaven aangevallen, waarbij tientallen vliegtuigen op de grond werden vernietigd nog voor ze konden opstijgen. De luchtaanval was bedoeld om luchtafweer zo snel mogelijk uit te schakelen en luchtoverwicht te verzekeren voor de Japanse toestellen.

 

Nog geen uur na het begin van de aanval op Pearl Harbor wisten luitenant George Welch en luitenant Kenneth Taylor hun vliegtuigen onder vuur in de lucht te krijgen. Samen schoten ze meerdere Japanse toestellen neer. Hun moedige optreden maakte hen tot nationale helden | © Wikimedia Commons

 

Ondanks deze vernietiging slaagden twee Amerikaanse piloten, luitenant George Welch en luitenant Kenneth Taylor, erin om hun Curtiss P-40 Warhawks in allerijl te bereiken. Ze stegen op onder vijandelijk vuur en wisten samen ten minste zes Japanse vliegtuigen neer te schieten tijdens de aanval. Hun moedige optreden werd nationaal erkend en vormt een van de weinige successen voor de Amerikanen tijdens deze dramatische ochtend.

Getroffen Schepen

Een opmerkelijke gebeurtenis tijdens de aanval was het zwaar beschadigen van de lichte kruiser USS Raleigh (CL-7), die werd geraakt door zowel een Japanse torpedo als een bom. Het schip begon gevaarlijk over te hellen en dreigde te kapseizen. Om haar drijvend te houden, werd snel een grote barge langszij gebracht, met daarop twee drijvende pontons (YSP-13 en YSP-14). Dankzij deze noodmaatregel kon de Raleigh worden gestabiliseerd en later gerepareerd. Op de achtergrond was het omgeslagen wrak van de USS Utah zichtbaar, een ander schip dat tijdens de aanval verloren ging. De situatie rond de Raleigh is exemplarisch voor de geïmproviseerde reddingsacties en het snelle handelen van de Amerikaanse marine direct na de aanval.

Een van de zwaarst getroffen schepen tijdens de aanval was de USS Arizona, die door een directe bominslag explodeerde en in enkele seconden zonk. Meer dan 1100 bemanningsleden kwamen om op dit schip alleen. De USS Oklahoma kapseisde na meerdere torpedo-inslagen, en de USS West Virginia werd ernstig beschadigd. Andere schepen, zoals de USS California en de USS Nevada, zonken of liepen zware schade op, maar werden later deels of volledig hersteld.

 

Tijdens de aanval op Pearl Harbor op 7 december 1941 werden meerdere Amerikaanse oorlogsschepen zwaar getroffen. De USS Arizona explodeerde na een directe bominslag en zonk, waarbij meer dan 1100 bemanningsleden omkwamen. De USS Oklahoma kapseisde nadat ze door meerdere torpedo’s was geraakt, wat leidde tot het verlies van 429 levens. De USS Raleigh werd ook getroffen door een torpedo, maar bleef drijven en werd later gestabiliseerd met hulp van ondersteunende schepen aan haar zijde. Van links naar rechts: (1) USS Arizona, (2) USS Raleigh, (3) USS Oklahoma | © Wikimedia Commons

 

Net als bij de rampen met de HMS Birkenhead en de HMS Titanic speelden persoonlijke offers en dapperheid een grote rol. Matrozen hielpen elkaar uit de vlammen, duikers riskeerden hun leven om ingesloten collega’s te redden, en officieren zetten alles op alles om hun schip drijvende te houden.

De dag na de aanval, op 8 december 1941, arriveerde de zware kruiser USS Northampton in Pearl Harbor. Het schip was onderweg toen de aanval plaatsvond en kon niet op tijd ingrijpen. Bij aankomst trof de bemanning een haventerrein in puin aan, met brandende wrakken en gewonde bemanningsleden overal. De Northampton werd onmiddellijk ingezet voor patrouilles en ondersteuning, en stond symbool voor de snelle reorganisatie van de Amerikaanse vloot na de aanval.

Verwoeste en Beschadigde Schepen bij Pearl Harbor

Schip	Status	Aantal doden
USS Arizona (BB-39)	Gezonken door explosie, total loss	1177
USS Oklahoma (BB-37)	Kapseisde, later geborgen	429
USS West Virginia (BB-48)	Gezonken, later hersteld	106
USS California (BB-44)	Gezonken, later hersteld	100
USS Nevada (BB-36)	Zwaar beschadigd, aan de grond gezet	60
USS Utah (AG-16)	Kapseisde, niet hersteld	58
USS Maryland (BB-46)	Licht beschadigd	0
USS Tennessee (BB-43)	Beschadigd	5
USS Pennsylvania (BB-38)	Licht beschadigd	9
USS Helena (CL-50)	Zwaar beschadigd	20
USS Raleigh (CL-7)	Zwaar beschadigd	0
USS Downes (DD-375)	Zwaar beschadigd	0
USS Cassin (DD-372)	Zwaar beschadigd	0
USS Shaw (DD-373)	Explosie en brand	24
USS Vestal (AR-4)	Beschadigd	0
USS Oglala (CM-4)	Gezonken	0

Ooggetuigen en Persoonlijke Verhalen

Er zijn honderden getuigenverslagen van overlevenden. Sommigen herinneren zich de geur van brandend metaal en olie; anderen het oorverdovende lawaai van bommen en het krijsen van duikende vliegtuigen. Verpleegkundigen en burgers boden hulp, ondanks het gevaar. In sommige gevallen raakten drenkelingen gewond door brandende olie op het wateroppervlak.

De 19-jarige matroos Louis Conter, die aan boord was van de USS Arizona, vertelde later hoe hij probeerde zwaargewonde kameraden van het dek te slepen terwijl explosies alles om hem heen verwoestten. Toen hij het bevel kreeg om het schip te verlaten, sprong hij in het water, dat inmiddels zwart was van de olie. Hij zwom tussen brandende vlammen en lichamen door naar de kust.

Op de USS West Virginia redde Doris Miller, een Afro-Amerikaanse bediende, meerdere gewonden en bediende hij een luchtafweergeschut, ondanks dat hij daar geen training voor had gehad. Zijn daad werd aanvankelijk erkend met het Navy Cross, maar pas vele jaren later – lang na zijn dood in 1943 tijdens een andere zeeslag – werd zijn heldhaftigheid opnieuw onder de aandacht gebracht. In 2020 werd aangekondigd dat een Amerikaans oorlogsschip zijn naam zal dragen: de USS Doris Miller. Zijn verhaal wordt ook erkend in films zoals Tora! Tora! Tora! (1970) en Pearl Harbor (2001), waarin zijn moed symbolisch wordt weergegeven.

 

Doris 'Dorie' Miller was een kok aan boord van de USS West Virginia tijdens de aanval op Pearl Harbor. Toen het schip werd geraakt, hielp hij gewonden en bemande hij een luchtafweergeschut — ondanks dat hij daar geen training voor had. Zijn moedige optreden maakte hem tot een nationaal symbool van heldhaftigheid, en hij was de eerste Afro-Amerikaan die onderscheiden werd met het Navy Cross  © Wikimedia Commons

 

Ook burgers werden getroffen. Op het nabijgelegen eiland Oahu kwamen tientallen burgers om toen bommen per ongeluk woonwijken troffen. Ziekenhuizen stroomden vol met zwaargewonden. De noodhulp werd grotendeels geleverd door militair personeel, vrijwilligers en verpleegsters die met beperkte middelen het onvoorstelbare probeerden te redden.

Japanse Strategie

Hoewel Japan zich steeds agressiever opstelde in Azië, was de Japanse keizer Hirohito aanvankelijk terughoudend over een oorlog met de Verenigde Staten. Achter de schermen vonden felle discussies plaats binnen de Japanse keizerlijke raad en het leger. Er waren zelfs geluiden van een mogelijke interne machtsgreep door hardliners binnen het leger, mochten diplomatieke pogingen tot vrede voortgezet worden. Onder druk van militaire leiders als Hideki Tojo en admiraal Yamamoto, en uit angst voor gezichtsverlies en economische ineenstorting door westerse sancties, stemde Hirohito uiteindelijk in met de aanval. Deze beslissing markeerde een kantelpunt: diplomatie werd ingewisseld voor frontliniebeleid.

Al maanden vóór de aanval correspondeerde Japan intern via gecodeerde radioberichten, die met behulp van versleutelingssystemen werden verstuurd. De Amerikanen beschikten over een codeermachine waarmee zij delen van het Japanse berichtenverkeer konden onderscheppen en ontcijferen. Hoewel ze wisten dat een aanval op handen was, bleef de exacte locatie tot op het laatste moment onduidelijk. Men dacht eerder aan de Filipijnen of Zuidoost-Azië. Bovendien was er sprake van een misverstand of vertraging in de diplomatieke communicatie: de Japanse verklaring van oorlog werd pas na het begin van de aanval in Washington afgeleverd. Daardoor kwam de waarschuwing te laat en werd de aanval op Pearl Harbor als een verraderlijke verrassingsaanval beschouwd.

 

Hoewel deze foto is genomen in januari 1945 – dus jaren na de aanval op Pearl Harbor – laat hij zien hoe een Gozen Kaigi (keizerlijke conferentie) eruitzag. In dit soort bijeenkomsten overlegden leger- en marineleiders met keizer Hirohito over het oorlogsbeleid. Sommige officieren op deze foto speelden ook eerder een rol in de slag om Pearl Harbor, wat deze zeldzame blik op de Japanse oorlogstop des te betekenisvoller maakt | © Wikimedia Commons

 

Een opvallend aspect van de aanval was de manier waarop Japan zich voorbereidde op de torpedoaanvallen. Pearl Harbor was relatief ondiep, wat betekende dat conventionele torpedo's de bodem zouden raken voordat ze hun doel bereikten. Japanse ingenieurs ontwikkelden daarom een ingenieuze oplossing: ze rustten de torpedo's uit met houten vinnen die hun val afremden, zodat ze vlak boven de bodem konden blijven zweven na het afwerpen. Dankzij deze aanpassing konden torpedo's effectief worden ingezet tegen aangemeerde slagschepen – iets wat de Amerikanen niet voor mogelijk hadden gehouden. Een opvallend aspect van de aanval was de manier waarop Japan zich voorbereidde op de torpedoaanvallen. Pearl Harbor was relatief ondiep, wat betekende dat conventionele torpedo's de bodem zouden raken voordat ze hun doel bereikten. Japanse ingenieurs ontwikkelden daarom een ingenieuze oplossing: ze rustten de torpedo's uit met houten vinnen die hun val afremden, zodat ze vlak boven de bodem konden blijven zweven na het afwerpen. Dankzij deze aanpassing konden torpedo's effectief worden ingezet tegen aangemeerde slagschepen – iets wat de Amerikanen niet voor mogelijk hadden gehouden.

 

Admiraal Isoroku Yamamoto, de architect van de aanval op Pearl Harbor, gefotografeerd op de brug van het Japanse slagschip Nagato. Hoewel de exacte datum van deze opname onbekend is, werd het schip in deze periode gebruikt als vlaggenschip van de Japanse gecombineerde vloot – waar Yamamoto het aanvalsplan op de Amerikaanse marinebasis uitwerkte | © Wikimedia Commons

 

De aanval werd geleid door admiraal Isoroku Yamamoto. Hij had gestudeerd aan Harvard en diende als marineattaché in Washington, waardoor hij het Amerikaanse volk en zijn industriële kracht goed kende. Yamamoto voorspelde dat Japan weliswaar een reeks overwinningen kon behalen, maar dat het op de lange termijn waarschijnlijk de oorlog zou verliezen. Na de aanval zou hij naar verluidt gezegd hebben: 'I fear all we have done is to awaken a sleeping giant and fill him with a terrible resolve.' Ironisch genoeg zou hij zijn eigen lot niet overleven: in 1943 werd zijn vliegtuig onderschept en neergeschoten door Amerikaanse gevechtsvliegtuigen boven Bougainville, als onderdeel van een geheime operatie genaamd 'Operation Vengeance'. Yamamoto kwam hierbij om het leven.

De Japanse vloot opereerde in het grootste geheim en had een route genomen om onopgemerkt te blijven. De aanval was strategisch bedoeld om de Amerikaanse vloot te verlammen en tijd te winnen voor Japanse veroveringen in Zuidoost-Azië. Maar het plan had een averechts effect: in plaats van Amerika buiten de oorlog te houden, bracht dit juist het land er vol in. De aanval werd geleid door admiraal Isoroku Yamamoto. De Japanse vloot opereerde in het grootste geheim en had een route genomen om onopgemerkt te blijven. De aanval was strategisch bedoeld om de Amerikaanse vloot te verlammen en tijd te winnen voor Japanse veroveringen in Zuidoost-Azië. Maar het plan had een averechts effect.

Belangrijke Japanse marinefiguren tijdens Pearl Harbor (1941)

1. Admiral Isoroku Yamamoto – Hoofdarchitect van de aanval. Hij was opperbevelhebber van de Japanse vloot.
   → Overleden in 1943 toen zijn vliegtuig werd neergeschoten.

2. Vice-Admiral Chuichi Nagumo – Leidde de aanvalsvloot tijdens Pearl Harbor.
   → Overleed door zelfmoord in 1944 tijdens de Slag om Saipan.

3. Rear Admiral Tamon Yamaguchi – Commandant op het vliegdekschip Hiryū.
   → Kwam om in 1942 tijdens de Slag bij Midway.

 

Deze reeks foto's laat de Japanse voorbereidingen zien voor de aanval op Pearl Harbor op 7 december 1941. Links: de laatste briefing aan boord van een vliegdekschip, waar piloten instructies ontvangen. Midden: een vliegtuig wordt uitgezwaaid bij vertrek. Rechts: een rij gevechtsvliegtuigen staat opgesteld op het dek, klaar om op te stijgen voor de verrassingsaanval | © Wikimedia Commons

Tijdlijn van de Aanloop naar de Aanval op Pearl Harbor

27 september 1940
Japan sluit zich aan bij het Driemogendhedenpact met Duitsland en Italië. Hierdoor ontstaat een militaire alliantie die de basis vormt voor de Asmogendheden.

11 juli 1941
De Verenigde Staten, bezorgd over Japanse agressie in Azië, bevriezen Japanse tegoeden en voeren een olie-embargo in. Dit wordt door Japan gezien als een ernstige bedreiging voor hun economische overleving.

18 oktober 1941
Generaal Hideki Tojo, voorstander van een harde lijn tegen het Westen, wordt premier van Japan.

5 november 1941
Admiraal Isoroku Yamamoto ontvangt officieel goedkeuring van het Japanse keizerlijke hof om een aanval op Pearl Harbor te plannen.

16 november 1941
Japanse diplomaten onderhandelen in Washington over vrede, terwijl de aanval op de achtergrond wordt voorbereid.

17 november 1941
De Japanse aanvalsvloot vertrekt vanuit Hitokappu Bay in het grootste geheim richting Hawaï, met zes vliegdekschepen, slagschepen en begeleidende vaartuigen.

25 november 1941
De Amerikaanse militaire inlichtingendienst onderschept berichten die wijzen op een dreigende aanval, maar weet nog steeds niet waar deze zal plaatsvinden.

26 november 1941
De Japanse aanvalsmacht krijgt het officiële bevel om door te gaan met de operatie tegen Pearl Harbor.

1 december 1941
Keizer Hirohito stemt formeel in met het begin van de oorlog tegen de Verenigde Staten, Groot-Brittannië en Nederland.

2 december 1941
De geheime codezin Climb Mount Niitaka wordt uitgezonden naar de Japanse vloot. Dit is het officiële startsein voor de aanval.

6 december 1941
De eerste delen van de Japanse oorlogsverklaring worden onderschept door Amerikaanse inlichtingendiensten, maar worden te laat gedecodeerd.

7 december 1941, 06:00 uur
Japanse vliegtuigen stijgen op vanaf de vliegdekschepen ten noorden van Oahu.

7 december 1941, 07:55 uur
De eerste bommen vallen op Pearl Harbor. De aanval duurt tot ongeveer 09:45 uur.

 

Na de aanval op Pearl Harbor op 7 december 1941 worden omgekomen Amerikaanse militairen met militaire eer begraven door hun kameraden. De aanval kostte het leven aan meer dan 2400 Amerikanen en liet diepe littekens achter op de marinebasis en haar personeel | © Wikimedia Commons

Gevolgen

Admiraal Husband E. Kimmel, bevelhebber van de Amerikaanse Pacifische Vloot, werd samen met generaal Walter Short, verantwoordelijk voor de verdediging van Hawaï, uit zijn functie ontheven. Beiden kregen zware kritiek omdat ze de waarschuwingssignalen voorafgaand aan de aanval niet serieus genoeg hadden genomen. Hoewel Kimmel zelf waarschuwde voor de dreiging van Japan, werd hem verweten onvoldoende voorbereid te zijn. Pas decennia later erkende het Amerikaanse Congres dat Kimmel en Short niet volledig verantwoordelijk waren voor de catastrofe en deels als zondebokken dienden.

 

Japanse Amerikanen wachten in april 1942 om in de bus te stappen die hen zal brengen naar een tijdelijk verzamelpunt. Van daaruit werden ze overgebracht naar interneringskampen, waar ze – vaak zonder aanklacht of proces – voor onbepaalde tijd werden vastgehouden. De angst na de aanval op Pearl Harbor leidde tot één van de grootste schendingen van burgerrechten in de Amerikaanse geschiedenis | © Wikimedia Commons

 

Na de aanval op Pearl Harbor in december 1941 besloot de Amerikaanse overheid om ruim 120.000 mensen van Japanse afkomst te evacueren en onder te brengen in interneringskampen. De meeste van hen woonden aan de westkust, dicht bij militaire havens en bases, wat door de overheid werd aangegrepen als veiligheidsrisico. Zonder proces, en vaak zonder bewijs van enig gevaar, werden hele families – inclusief Amerikaanse staatsburgers en kinderen – onder dwang verplaatst naar geïsoleerde kampen in woestijngebieden en bergachtige streken. De angst voor sabotage en spionage speelde mee, maar er was geen enkel geval bekend waarbij Japanse Amerikanen bij Pearl Harbor betrokken waren.

 

Deze collage toont drie momenten uit het leven van Japans-Amerikaanse burgers tijdens de internering in de Verenigde Staten, kort na de aanval op Pearl Harbor.
Links: een geestelijke van Japanse afkomst ontvangt in San Francisco (april 1942) instructies over de aanstaande evacuatie van zijn gemeenschap naar zogeheten War Relocation Authority-centra. Midden: in de eetzaal van kamp Manzanar nuttigen tientallen mannen hun maaltijd. Ondanks de georganiseerde structuur waren de omstandigheden in de kampen vaak sober, met weinig privacy en beperkte bewegingsvrijheid. Rechts: jongeren volgen een dansles in de recreatiebarak van Manzanar (mei 1942) – een poging om, ondanks alles, een gevoel van normaliteit en gemeenschap te behouden binnen de grenzen van het kamp | © Wikimedia Commons

 

Wat deze maatregel bijzonder schrijnend maakt, is het feit dat Duits-Amerikanen en Italiaans-Amerikanen grotendeels met rust werden gelaten, ondanks dat ook Duitsland en Italië in oorlog waren met de Verenigde Staten. Dat verschil had meerdere oorzaken. Enerzijds waren Duitsers en Italianen met miljoenen in aantal en verspreid over heel het land, waardoor massale internering onpraktisch was. Anderzijds speelde racisme een grote rol. Japanners werden als 'on-Amerikaans', anders en minder westers gezien. Terwijl Duitsers en Italianen veelal als 'wit' werden beschouwd en al generaties lang geïntegreerd waren in de Amerikaanse samenleving, werden Japanners zelfs in de tweede of derde generatie als vreemdelingen behandeld. Deze ongelijke behandeling is inmiddels erkend als een ernstige schending van burgerrechten.

Wat betreft de bevelhebbers van de getroffen schepen: velen deden hun uiterste best om manschappen te redden. Kapitein Franklin Van Valkenburgh van de USS Arizona werd dodelijk getroffen op de brug en postuum onderscheiden met de Medal of Honor. Ook andere kapiteins, zoals Mervyn Bennion van de USS West Virginia, sneuvelden of raakten gewond terwijl ze hun posten niet verlieten. Hun daden worden vandaag de dag nog herdacht als toonbeelden van plichtsbesef en moed. De menselijke tol was verschrikkelijk: 2403 doden en meer dan 1000 gewonden. Veel slachtoffers konden niet meer worden geïdentificeerd. De VS verklaarden de dag erop de oorlog aan Japan. Duitsland en Italië volgden kort daarna met oorlogsverklaringen aan de VS. Daarmee was de wereldoorlog definitief wereldwijd.

Voor de maritieme geschiedenis betekende Pearl Harbor het begin van een nieuw tijdperk van oorlog op zee, met vliegdekschepen in plaats van slagschepen als dominante eenheden.

Een Ramp in de Lijn der Tijd

Pearl Harbor past, net als de rampen met de Titanic en de Birkenhead, in de rij van gebeurtenissen waarbij mens, techniek, water en oorlogsgeweld samenkomen in een tragedie die zijn sporen achterlaat in het collectieve geheugen. De kracht van verrassing, de kwetsbaarheid van zelfs de machtigste oorlogsschepen, en de menselijke reactie in het aangezicht van ramp en vernietiging, maken van Pearl Harbor een essentieel hoofdstuk in de geschiedenis van scheepsrampen en militaire offers.

 

De USS Arizona Memorial werd opgericht bovenop het wrak van het schip om de meer dan 1100 bemanningsleden te herdenken die hier op 7 december 1941 hun leven verloren. Het monument is een symbool van nationale rouw én veerkracht | © Sergey | Adobe Stock

 

Wist je dat...

• de aanval op Pearl Harbor slechts twee uur duurde, maar meer dan 2400 levens eiste?
• acht slagschepen van de Amerikaanse vloot werden geraakt, waarvan twee volledig verloren gingen?
• de aanval plaatsvond op een zondagochtend om 7:55 uur, een tijdstip waarop veel bemanningsleden nog sliepen of ontbeten?
• de USS Arizona explodeerde nadat een bom haar munitieopslag raakte, wat in één klap 1177 bemanningsleden het leven kostte?
• de Japanse aanvalsvloot zes vliegdekschepen, 353 vliegtuigen, twee slagschepen en meerdere onderzeeërs omvatte?
• Japan de aanval uitvoerde zonder formele oorlogsverklaring, wat leidde tot grote woede onder de Amerikaanse bevolking?
• president Franklin D. Roosevelt de dag van de aanval omschreef als 'a date which will live in infamy' – een van de beroemdste toespraken uit de Amerikaanse geschiedenis?
• sommige Amerikaanse militairen zich met jachtgeweren en pistolen verdedigden, omdat ze geen toegang hadden tot zwaar geschut?
• na de aanval meer dan 120.000 Japanse Amerikanen uit voorzorg werden geïnterneerd, ook al was daar geen bewijs van spionage?
• het wrak van de USS Arizona nog steeds op de bodem van de haven ligt, en er jaarlijks kleine hoeveelheden olie uit lekken – 'de tranen van het schip'?
• er elk jaar op 7 december een herdenking plaatsvindt op de militaire basis van Pearl Harbor?

Wereld van de Haai

Dit artikel maakt deel uit van een reeks over historische scheepsrampen die door Wereld van de Haai wordt uitgebracht, met aandacht voor de menselijke verhalen, maritieme achtergronden en de vaak vergeten gevolgen voor mens en dier. Wil je meer verhalen lezen over scheepsrampen? Klik dan op één van de onderstaande links:

• USS Indianapolis
• HMS Titanic: het schip dat niet mocht zinken
• HMS Birkenhead: haaien en helden aan de Kaapse kust
• RMS Nova Scotia