Groenlandse walvis

De Groenlandse walvis leeft uitsluitend in het Arctisch gebied. Deze walvis behoort tot de Balaenidae familie. Deze kleine familie bestaat uit vier soorten in twee geslachten: Eubalaena met drie soorten Noordkapers en Balaenidae met maar één soort, de Groenlandse walvis. Bijzonder aan de Groenlandse walvis is zijn vermogen om met zijn hoofd door bijna 18 cm dik ijs heen te breken. Geen enkele andere walvis kan dit. Groenlandse walvissen kunnen een zeer hoge leeftijd halen van 200 jaar.

Een Groenlandse walvis duikt op in Fram Strait, in het noordwesten van Noorwegen.

Groenlandse Walvis © Kit Kovacs/Norwegian Polar Institute | Flickr

Bouw

De Groenlandse walvis, Balaena mysticetus, is een opvallend verschijnsel. Zijn enorme lichaam is zeer massief gebouwd en heeft de vorm van een boog. Zijn twee borstvinnen zijn net peddels. Een rugvin heeft hij om praktische redenen niet, de walvis leeft namelijk voornamelijk onder het Arctisch ijs en dan is een grote rugvin bepaald niet praktisch. Zijn hoofd beslaat bijna een derde van zijn lichaam en het spuitgat bestaat uit twee openingen en is gesitueerd precies op de boog van zijn hoofd.

De walvis kan een lengte bereiken van maar liefst 20 meter met een daarbij horende gewicht van 75 - 100 ton. Dit is dus met recht een flinke walvis al is het niet de grootste, die eer behoort toe aan de blauwe vinvis. Groenlandse walvissen hebben een zeer dikke laag isolerend blubber om hen te beschermen tegen de extreem koude elementen. Die kan wel 50 cm dik zijn. Ondanks deze extra belasting kunnen ze verrassend makkelijk boven het water uitspringen waarbij hun hele lichaam boven het water wordt gelanceerd.
Groenlandse walvissen zijn voornamelijk zwart van kleur, maar hun kin is daarentegen bijna wit. Dat wit kom je ook weer op hun buik tegen in de vorm van witte vlekken.
De Groenlandse walvis gebruikt zijn balein om krill te filteren, net als de bultrug, de blauwe vinvis, de walvishaai, (geen walvis maar een haai) en de reuzenhaai. De balein van de Groenlandse walvis is de grootste onder alle baleinwalvissen. Aan beide kanten van de mond bevinden zich 350 baleinen van 4,5 meter lang wat een mooie indicatie geeft van hoe groot het hoofd en de mond van deze walvissoort is.
De ogen van de Groenlandse walvis liggen vlak bij de mondhoeken gesitueerd en zijn in verhouding erg klein. Walvissen kunnen gemiddeld 10 - 11 meter onder water zien. Dit wordt minder wanneer ze hun lichaam boven het water uitsteken. Hun ogen zijn uitstekend aangepast voor een leven onderwater, hierdoor is hun oogbol minder bol dan dat van de meeste landdieren, maar hun pupil kan daarentegen wel, net als bij ons, van grootte veranderen om zich aan te passen aan het licht. Walvissen brengen de meeste tijd van hun leven onder water door waar er minder licht komt, maar wanneer ze omhoog springen of hun hoofd boven het water uitsteken, spyhopping, moet hun pupil zich aanpassen aan de grote hoeveelheid licht anders zouden hun ogen zwaar beschadigd raken.

Leeftijd bepalen aan de hand van de oog

Wetenschappers zijn altijd bezig om informatie te verzamelen over de Groenlandse walvis, het is met recht een 'neverending story' en hun bevindingen zijn niet alleen interessant om te weten, maar ook zeer belangrijk om het behoud van de soort zoveel mogelijk te waarborgen. Walvissen zijn honderden jaren lang opgejaagd en afgeslacht voor hun botten, blubber, baleinen en olie. Hierdoor zijn ze bijna uitgestorven. Dit gold niet minder voor de Groenlandse walvis. Onderzoek is daarom noodzakelijk om het behoud van de soort te garanderen.

Een Groenlandse walvis duikt op in Fram Strait, in het noordwesten van Noorwegen.

Groenlandse Walvis © Kit Kovacs/Norwegian Polar Institute | Flickr

Een van de dingen waar wetenschappers tegenaan lopen is de leeftijdbepaling van deze oude reus. Men vermoedt dat de Groenlandse walvis erg oud kan worden, gemiddeld 200 jaar zelfs, maar het is erg moeilijk om de exacte leeftijd van een Groenlandse walvis te bepalen. De meest voorkomende manier die gebruikt wordt is door de lengte, het gewicht, de lengte van de baleinen, de balein-koolstofcyclus en de vrouwelijk reproductieve geschiedenis van de walvis te gebruiken voor leeftijdsbepaling, maar er is ook een andere, meer exacte manier om aan die gegevens te komen en daarvoor hebben ze het oog van de Groenlandse walvis nodig.

Deze techniek heet asparaginezuurracemisatie (AAR). Wetenschappers kunnen met behulp van de aminozuren in het oog de leeftijd van de walvis inschatten. Binnenin de lens van het oog verandert de asparaginezuur met het verstrijken van de tijd. Het is een soort 'natuurlijke klok' waarbij de ene vorm, L geheten, over tijd verandert en de overgang maakt naar zijn spiegelbeeld, D geheten. Hierdoor is het mogelijk om een exacter schatting te krijgen van de leeftijd van de walvis. Dit kan soms wel een aantal jaren schelen in de uiteindelijke inschatting.

Een handige methode dus om te bepalen hoe oud een Groenlandse walvis kan worden.

Voedsel

Groenlandse walvissen eten voornamelijk krill. Ze vangen dit door met hun enorme mond open te zwemmen en zo het krill in hun mond te laten lopen. De baleinen worden dan gebruikt om het water van de krill te scheiden door het te zeven. Om te kunnen eten blijven Groenlandse walvissen soms wel tot 40 minuten onder water! Naast krill eten Groenlandse walvissen ook kleine kreeftjes en vissoorten.

Leefomgeving

De Groenlandse walvis leeft in ondiep water, in tegenstelling tot de blauwe vinvis, de bultrug en de grootste dolfijnensoort die vaak ten onrechte worden verward voor een walvis, de orka. De walvis slijt zijn dagen door het pakijs te volgen. Dit houdt in dat ze naar het noorden toe trekken wanneer de zomer aanbreekt om dan weer naar het zuiden toe te trekken wanneer de winter weer aanbreekt.

De beloega walvis achtervolgt graag de Groenlandse walvis, mogelijk om mee te kunnen snoepen

van de luchtgaten dat de walvis in het ijs achterlaat tijdens hun trektochten

Hard zwemmen doen ze niet, ze zwemmen gemiddeld 2- 5 km per uur. Dit verandert wanneer er gevaar dreigt, want dan gaat hun snelheid omhoog naar gemiddeld 10 km per uur. Ook al zijn ze heel capabel om door het ijs heen te breken met hun hoofd, toch zullen ze dit niet zo gauw doen en ze zullen er alles aan doen om juist te voorkomen dat ze vast komen te zitten en zelfs ingesloten raken in het dikke pakijs.

Communicatie

Geluid kunnen opvangen is van essentiële belang voor Groenlandse walvissen. Ze gebruiken hun gehoor voor een aantal belangrijke zaken, waaronder het navigeren door het ijs, het detecteren van predatoren, het zoeken naar voedsel en het communiceren binnenin de groep. Groenlandse walvissen zijn erg luidruchtig en kunnen een brede kakofonie aan geluiden produceren. Zij produceren geluiden onder andere tijdens de jacht, tijdens het paren en ook tijdens het migreren.

{music}images/Antarctia/Groenlandsewalvis{/music}

Voortplanting

Groenlandse walvissen worden vrij laat seksueel actief. Voortplanting neemt plaats wanneer ze gemiddeld 25 jaar oud zijn en hun lichaamslengte tussen de 10 - 14 meter lang is. Volgens NOAA is het paringsritueel het hele jaar door waargenomen bij Groenlandse walvissen, maar de meeste zwangerschappen vinden plaats laat in de winter of in de lente. Kalfjes worden tussen april - juni geboren op het moment van de lente migratie. Vrouwelijk Groenlandse walvissen krijgen maar eens per 3 á 4 jaar een kalfje en ze hebben een zeer lange zwangerschap van 13 - 14 maanden! Hun kalfjes zijn bijna 4 meter lang en wegen 1,000 kilo. Ze kunnen meteen na de geboorte zwemmen, wat noodzakelijk is. Moeders en kalfjes zijn zeer aan elkaar gehecht. Het kalfje wordt na een jaar gespeend.

Groenlandse walvis en kalf in de Noordelijke IJszee.

Groenlandse walvis en kalf in de Noordelijke IJszee | © GPA Photo Archive | Flickr

Natuurlijke vijanden

De Groenlandse walvis heeft maar één natuurlijke vijand en dat is de orka. Het spreekt voor zich dat een eenzame orka geen partij is voor een potige walvis zoals de Groenlandse walvis. Orka's kunnen zijn vanzelfsprekend alleen de baas wanneer ze als groep te werk gaan.

Relatie tot de mens

Dankzij de intensieve jacht op walvissen tijdens de 16e - 19e eeuw waren veel walvissoorten bijna uitgestorven. Op een gegeven moment werden er organisaties noodgedwongen opgericht om de veiligheid van deze zoogdieren te waarborgen. In 1946 werd de International Convention for the Regulation of Whaling in het leven geroepen. Deze organisatie zou de walvisvaart reguleren. De International Whaling Commission zou daarop volgen in 1946. Hun taak was om de walvissoorten te beschermen. Andere organisaties die zich bezighielden met de bescherming van walvissen waren:

Nederlandse admiraals na de Tweede Engelse Zeeoorlog

Symbolische voorstelling op de bloei van de Nederlandse visserij na de Tweede Engelse Zeeoorlog. Geschilderd door Willem Eversdijk - 1667. Op de schilderij zijn Adriaen Banckert en Michiel de Ruyter ook afgebeeld

Gravure uit de 18e eeuw met Nederlandse walvisvaarders jagend op Groenlandse walvissen. Op de achtergrond is Beerenberg op Jan Mayen te zien.

Helaas zijn er dankzij de opwarming van het klimaat nu ook andere levensbedreigende factoren bijgekomen. Denk hierbij aan het versmelten van het poolijs wat een gevaar vormt voor hun leefgebied. Verdere gevaren worden veroorzaakt door vissersnetten, chemicaliën in het water dankzij schepsrampen en zinkende schepen waardoor duizenden liters olie in het water terechtkomt of het belanden van andere toxische chemicaliën in het water. Geluiden in het water kunnen ook een gevaar vormen doordat ze de navigatie van de walvissen verstoort. Boten die in aanvaring komen met Groenlandse walvissen vormen ook een reëel gevaar.

Uitsterving haaien - weinig-zorgen