De zwartpuntrifhaai, Carcharhinus melanopterus, dankt zijn naam aan de zwarte driehoekige punten aan de bovenkant van zijn vinnen. Deze haai is lid van de requiemhaaien familie en een veel voorkomende, redelijk timide haaiensoort. Veel requiemhaaien zijn op zichzelf levende, agressieve jagers, zoals de witte haai, de stierhaai, de witpunthaai, de tijgerhaai en de blauwe haai, maar de zwartpuntrifhaai leeft juist in groepsverband. Je komt ze, net als de witpuntrifhaai voornamelijk tegen bij koraalriffen en dan meestal in ondiep water. Ze leven het liefst in groepen waarbij een duidelijke hiërarchie gehandhaafd wordt.
© Rifath @ photoripey / Unsplash
Zwartpuntrifhaaien in Burgers Zoo
Grappig aan deze haaiensoort is dat ze vaak tijdens de jacht acrobatische sprongen uit het water maken waarbij ze vier keer om hun eigen as heen kunnen draaien om vervolgens op hun rug te landen. Ook vinden ze het leuk om vissersboten te volgen op zoek naar visafval. Je kunt deze haai trouwens ook zien in Burgers Zoo! Klik hier om naar de website van Burgers Zoo te gaan.
Bouw
De zwartpuntrifhaai is een echte schoonheid om te zien. De haai heeft een bruingrijze kleur, een witte onderbuik en een witte streep langs zijn flank. Verder is hij duidelijk herkenbaar aan de zwarte driehoekige punten aan zijn vinnen. Dit is geen grote haai, hij wordt met grote uitzondering 2,4 meter in lengte, echter de meeste zwartpuntrifhaaien worden niet langer dan 1,6 meter met een maximum gewicht van 30-100 kilo.
Ondanks zijn geringe lengte is hij stevig en vooral gestroomlijnd gebouwd. Voor een kleine haai heeft hij grote vinnen, vooral de eerste rugvin is aan de maat en bevindt zich redelijk naar achteren, net als bij de witpuntrifhaai. De haai heeft in verhouding niet veel tanden, maar 23-28 in zijn bovenkaak en 21-27 in de onderkaak. De boventanden zijn lang en nauw om gladde vissen mee te kunnen pakken terwijl de ondertanden zaagvorming zijn en uitermate geschikt zijn om een gladde vis mee te verscheuren.
Witpuntrifhaai | © Olivier | Flickr
Leefgebied
De zwartpuntrifhaai leeft in de Indische en Grote oceaan. Dit is een haai die zich het prettigst voelt in tropische en subtropische temperaturen die 15-24 graden meet en zwemt op 80 meter diepte. Hij leeft net als de witpuntrifhaai tussen het koraal, bij riviermondingen, in lagunes, brak water, soms in zoet water en bij diepe afgronden in de oceaan. Je kunt hem trouwens ook aantreffen in water dat hooguit 30 centimeter diep is. Hierbij vallen zijn opvallende zwartgevlekte vinnen direct op. Hierin verschillen ze van de witpuntrifhaai en de grijze rifhaai die beiden in diepere wateren leven.
Deze haaien leven in de mooiste gebieden ter wereld. Je kunt ze zoal vinden bij China, Japan, Taiwan, Hawaï, het noorden van Australië, de Malediven, de Filipijnen, Madagaskar, Indonesië en de Arabische zee. Ze zijn geen grote reizigers, maar leven het liefst in een specifiek gebied waar voldoende voedsel te vinden is. Sommigen groepen van deze haaiensoort willen echter in de zomermaanden toch nog op zoek gaan naar koelere wateren. Ze reizen overigens tegenwoordig ook vanuit de Rode Zee, via het Suez Kanaal naar het oostelijke Middellandse Zee gebied.
Voedsel
De zwartpuntrifhaai jaagt voornamelijk in groepsverband. Dit zijn zeer snelle jagers met een voorkeur voor koraalrif vissoorten. Zwartpuntrifhaaien zijn geobserveerd tijdens het jagen waarbij men zag dat ze in groepsverband te werk gingen. Gezien werd hoe deze haaien hun prooi, een schol harders, bij elkaar joeg en richting de kust dreef, vermoedelijk om het jagen zo te vergemakkelijken.
Ook werd in de Malediven waargenomen hoe een groot exemplaar een groene zeeschildpad aanviel. In het noorden van Australië bestaat de hoofdmaaltijd van zwartpuntrifhaaien voornamelijk uit zeeslang, maar in andere gebieden zijn ook zeevogels, koraal, ratten en stenen in hun maag gevonden.
Voortplanting
Mannetjes zwartpuntrifhaaien worden seksueel actief op 4-jarige leeftijd terwijl de vrouwtjes op 7-jarige leeftijd dat worden. Om zodoende met elkaar te paren volgt er eerst een standaard ritueel waarbij de mannetjes zwartpuntrifhaaien, de vrouwtjes 'stalken'. Een van de mannetjes zal dan uiteindelijk het vrouwtje bij een borstvin of vlak bij haar kieuwen grijpen om haar zodoende in de juiste positie te brengen om haar te kunnen bevruchten.
Opmerkelijk:
Vrouwelijke zwartpuntrifhaaien kunnen zichzelf bevruchten
Parende zwartpuntrifhaaien
Een vrouwtjes zwartpuntrifhaai heeft een viviparous zwangerschap. Dit wil zeggen dat de embryo's zich in de baarmoeder van de haai ontwikkelen en gevoed worden middels een dooierzakplacenta. Onderzoek heeft uitgewezen dat de zwangerschappen en bevallingen van deze haaiensoort verschilt per regio. Zo zijn er meldingen van jaarlijkse zwangerschappen, om het jaar en zelfs 2 keer per jaar. Zo bevallen zwartpuntrifhaaien in de Grote oceaan maar één keer en vinden bevallingen in de Indische oceaan twee keer per jaar plaats.
Zwartpuntrifhaaien pups in Thailand
Zwangerschappen duren gemiddeld 16 maanden. Als de bevalling aanstaande is vormen de vrouwtjeshaaien met elkaar een crèche vlak bij de kust in het warme ondiepe water. Bevallingen vinden plaats tussen de late winter en de vroege zomermaanden. Een vrouwtjeshaai zal dan bevallen van 2-4 haaien pups die een lengte hebben van 40-50 cm. Jonge zwartpuntrifhaaien vormen na de geboorte groepjes met elkaar in mangrove moerassen en bij zandbodems in water dat zo ondiep is dat het hun lichaam nauwelijks bedekt.
© Ali Abdul Rahman / Unsplash
In 2008 werd middels DNA-onderzoek aangetoond dat de vrouwelijke zwartpuntrifhaai bij afwezigheid van mannelijke soortgenoten, zichzelf kan bevruchten. Dit heet een maagdelijke voortplanting of parthenogenese. Bij parthenogenese zal de eicel zich gaan ontwikkelen tot een volledig schepsel, zonder dat er een zaadcel van een man aan te pas komt. Het heeft veel weg van het klonen, alleen wordt de kern van de eicel vervangen door dat van een lichaamscel. Opvallend bij deze vorm van bevruchting is dat de meeste nakomelingen van het vrouwelijke geslacht zijn en dat ze uitsluitend het DNA van de moeder zullen erven.
Meer weten over hoe Parthenogenesis ontstaat? Klik hier - uitleg in het Engels!
Relatie tot de mens
Zwartpuntrifhaaien zijn in principe niet gevaarlijk voor de mens, maar aanvallen door deze haaien zijn wel bekend. Dit kan verscheidene oorzaken hebben, maar gebeurt meestal doordat ze in contact komen met mensen die aan het zwemmen zijn of gewoon door het water lopen. Volgens de International Shark Attack Files, ISAF, zijn er tot nu toe nog maar 11 meldingen van aanvallen door deze haaiensoort geregistreerd.
Door de toegenomen kolonisatie van kuststreken raakt het leefgebied van de zwartpuntrifhaai flink in de verdrukking. Verder wordt er op ze gejaagd voor hun vinnen, vlees en olie.
Interessante artikelen:
